Žalbeno vijeće Haškog tribunala danas će izreći konačnu presudu šestorici civilnih i vojnih zvaničnika takozvane Hrvatske Republike Herceg-Bosne (HRHB) koji su prvostepenom presudom iz 2013. godine osuđeni na ukupno 111 godina zatvora zbog zločina počinjenih nad Bošnjacima u okviru udruženog zločinačkog poduhvata.
Jadranko Prlić, ratni premijer samoproglašene HRHB, tada je osuđen na 25 godina zatvora, ministar odbrane Bruno Stojić i načelnici Glavnog štaba Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) Slobodan Praljak i Milivoj Petković na po 20 godina, dok su načelnik Uprave vojne policije HVO-a Valentin Ćorić i predsjednik Komisije za razmjenu zarobljenika Berislav Pušić, dobili 16, odnosno 10 godina zatvora.
Osuđeni su za zločine protiv čovječnosti, kršenje zakona i običaja ratovanja i teške povrede Ženevskih konvencija (ubistva, silovanja, deportacije, nečovječno postupanje, protivpravno zatvaranje, nehumana djela, uništavanje i oduzimanje imovine, bezobzirno razaranje naselja i kulturnih i vjerskih objekata, prinudni rad i protivpravno terorisanje civila).
Prvostepenom presudom dokazan je udruženi zločinački poduhvat, a zločini koji su počinjeni u opštinama Mostar, Čapljina, Ljubuški, Prozor, Stolac, Vareš, Gornji Vakuf i Jablanica za cilj su imali uspostavljanje “hrvatskog entiteta, djelimično u granicama Hrvatske banovine iz 1939. godine”. To se namjeravalo učiniti nasilnim i trajnim proterivanjem muslimanskog stanovništva. U konačnici, u slučaju raspada BiH, entitet bi bio pripojen Hrvatskoj, zaključio je Tribunal.
Takođe, sudsko vijeće je presudilo da je u osmišljavanju udruženog zločinačkog poduhvata učestvovao i sam vrh susjedne države – tadašnji predsjednik Republike Hrvatske Franjo Tuđman, ministar odbrane Gojko Šušak i načelnik Generalštaba Hrvatske vojske (HV) Janko Bobetko.
Opsada Mostara, granatiranje civila, protjerivanja i logori
Logoraši u logoru Dretelj, foto: Reuters
Presudom je utvrđeno da je HVO u proljeće 1993. godine napao Bošnjake u zapadnoj Hercegovini i srednjoj Bosni, nezakonito pritvarajući civile pod nehumanim uslovima u više logora, gdje su muškarci zlostavljani i ubijani, a žene i djevojke podvrgavane seksualnom nasilju.
Hrvatske snage “sistematski su protjerivale Muslimane” iz zapadnog u istočni dio Mostara, a muškarci su zadržavani u logoru Helidrom, gdje su bili zlostavljani i ubijani. Vlasti HRHB jednako su postupale i u logorima Vojno, Dretelj i Gabela u zapadnoj Hercegovini.
Bošnjaci su bili primoravani da potpišu da će otići u treće zemlje ili na teritoriju pod kontrolom Armije BiH.
Sud je zaključio da su pripadnici HVO-a odgovorni za brojne zločine počinjene na području srednje Bosne. Izdvojeni su oni u Ahmićima kod Viteza i Stupnom Dolu kod Kiseljaka, u kojima je ubijeno 116, odnosno 38 civila, među kojima je bilo i dvogodišnje djece.
Istočni Mostar je od ljeta 1993. do aprila 1994. bio “pod opsadom” HVO, koja ga je intenzivno granatirala, ubijajući civile. Hrvatske snage uskraćivale su civilnom stanovništvu humanitarnu pomoć, pogoršavajući životne uslove u istočnom dijelu grada.
U presudi se navodi da je 8. novembra 1993. godine jedan tenk HVO cijeli dan pucao po Starom mostu u Mostaru, koji je sutradan srušen. Sudsko vijeće je rušenje ovog neprocjenjivog kulturno-istorijskog spomenika proglasilo legitimnim vojnim ciljem, jer ga je koristila Armija BiH, iako je njegovim rušenjem nanesena šteta civilnom stanovništvu istočnog dijela grada.
Žalbu na prvostepenu presudu uložili su i tužilaštvo i odbrana optuženih
Tokom rasprave o žalbama, u martu ove godine, Prlić i ostali zatražili su da budu oslobođeni krivce.
Tužilaštvo je, međutim, za njih zatražilo oštrije kazne. Za Prlića, Stojića, Praljka i Petkovića, tužioci su zahtijevali kaznu od 40 godina, za Ćorića 35, a za Pušića 25 godina zatvora, ukupno 220 godina, duplo više nego što im je presuđeno u prvostepenom postupku.
Kako je navelo Tužilaštvo, zločini nad bosanskim Muslimanima po obimu su bili masovni. Više desetina hiljada ljudi premješteno je iz svojih domova i proterano, hiljade zarobljene i držane u teškim uslovima, slani su na prisilni rad, a neki od njih su i ubijeni.
Odbrana je, s druge strane, tvrdila da Hrvatska nije vršila agresiju na BiH, niti je okupirala njenu teritoriju. Priznali su da je imala određeni utjecaj na Armiju BiH i HVO, ali samo utoliko što im je pomagala u ratu protiv Vojske Republike Srpske (VRS).
Jadranko Prlić je u odbrani rekao da je “Herceg-Bosna bila za Bosnu i Hercegovinu, protiv prekrajanja granica i za saradnju sa Muslimanima”, te da su evakuacije stanovništva vršene zbog potencijalnih humanitarnih katastrofa i napada Armije RBiH.
Optuženi su, takođe, tvrdili da nisu odgovorni za zločine, jer nisu imali kontrolu nad onima koji su ih vršili.
Proces u predmetu Prlić i ostali, koji je trajao 465 sudskih dana, počeo je 26. aprila 2006. godine. Pred sudom su izneseni ili pročitani iskazi 320 svjedoka. Završne riječi iznesene su od 7. februara do 2. marta 2011, a žalbena rasprava u martu ove godine.
BHRT