Na današnji dan prije 75 godina, 1. septembra 1939. godine započeo je napadom Njemačke na Poljsku najveći oružani sukob u historiji čovječanstva, Drugi svjetski rat.
Adolf Hitler, koji je 1933. postao njemački kancelar, od početka svoje vladavine pripremao je rat i reviziju Versajskog sporazuma kojim je Njemačka kao jedina odgovorna za Prvi svjetski rat bila osuđena na predaju dijelova svoje teritorije, na razoružanje i na plaćanje odštete pobjedničkim silama.
Prema rečima Klausa Hessea, naučnog saradnika u dokumentacionom centru “Topografija terora“ u Berlinu, rat nije bio iznenadan, kao što se često navodi, prenosi Deutche Welle.
“Hitler je od preuzimanja vlasti 1933. sve pripremao za rat. Od tog trenutka je sve služilo reviziji mirovnog poretka kakav je dogovoren u Versaju, sve je služilo za povratak hegemonije u Evropi kroz Veliku Njemačku, sve je bilo potčinjeno stvaranju velikog evropskog privrednog prostora koji bi Njemačkoj omogućio historijski veliki rat u Evropi, koji bi mogao i duže da potraje.“
Godine 1938. Hitler je anektirao rodnu Austriju i odmah potom zaprijetio Čehoslovačkoj zbog tamošnje njemačke nacionalne manjine, koja je navodno bila diskriminisana.
Britanski i francuski političari su zazirali od novog rata i pokušali su politikom ustupaka da spriječe novi oružani sukob. Nadali su se, ako Hitleru daju ono što on smatra svojim nacionalnim pravom, da će biti mira.
Tako je Minhenskim sporazumom Njemačka dobila Sudetsko podrucje u Čehoslovackoj gdje je živjela većina Nijemaca i danas mnogi historičari smatraju da je to bila greška:
“Chamberlain (tadašnji britanski premijer) je Hitlera pustio sa čitavim nizom teritorijalnih ustupaka, da bi izbjegao rat“, smatra historičar Antony Beevor. Veliko je pitanje, šta bi bilo da je tada premijer već bio Winston Churchill, protivnik popustljive politike prema Hitleru.
“Da li su Britanci i Francuzi u septembru 1939. bili u snažnijoj poziciji od njemačke vojske? Na to nikada nećemo dobiti odgovor“, smatra Bivor.
Od 1938. godine i u Njemačkoj je počeo da se širi strah od novog rata, smatra Hesse.
“Moglo je da se pretpostavi da ovakav razvoj Njemačke u Evropi, tu zemlju pretvara od poražene zemlje u velesilu i da to ne može da prođe bez opasnosti za novi rat.“
Sporazum iz Minhena nacistička propaganda slavila je kao “ogroman uspeh mirovne politike Hitlera“, ali firer je zapravo dalje bjesnio: on je zapravo htio novi rat.
Posle “blickriga“ – munjevitog rata u Poljskoj, Njemačka je naredne godine koristeći isti način ratovanja okupirala Dansku, Norvešku, Belgiju, Holandiju, Luksemburg i Francusku.
Iduće 1941. godine Njemačka je okupirala Jugoslaviju, otvorila front u sjevernoj Africi i započela napad na Sovjetski Savez, a iste godine u rat su ušle i SAD, što je bio početak kraja Hitlerovih osvajanja.
Drugi svjetski rat potrajao je do 1945. godine, a u njemu je poginulo 60 miliona ljudi, nacisti su ubili šest miliona Jevreja, a za Antony Beevora Drugi svjetski rat je “najveća katastrofa u historiji čovječanstva“.
Na strani nacističke Njemačke ratovali su Japan i fašistička Italija, čineći pakt Sila osovine uz koje su prišle Bugarska, Mađarska Rumunija i Nezavisna Država Hrvatska. Na drugoj strani ratovali su Sovjetski Savez i savezničke sile: SAD, Velika Britanija i Francuska.
Rat u Evropi okončan je 8. maja 1945. godine kapitulacijom Njemačke, a kraj rata je označila kapitulacija Japana 2. septembra iste godine, nakon što su SAD bacile dvije atomske bombe na tu zemlju.
Rezultat Drugog svjetskog rata pored ogromnih žrtava i razaranja bila je blokovska podjela sveta i hladni rat koji su potrajali narednih 45 godina.
Radiosarajevo.ba