Sagorijevanje uglja najveći je pojedinačni izvor zagađenja zraka na Zapadnom Balkanu, a glavnu ulogu imaju termoelektrane. Kompanije koje njima upravljaju i države regiona ne pridržavaju se zakona i propisa o emisijama štetnih gasova, pa to dovodi do sporova kao što su prekršajni postupci u okviru Energetske zajednice.
Isto važi za ostala velika ložišta – to su postrojenja koja troše najviše energije. U industrijskoj djelatnosti ona su najodgovornija za zagađivanje zraka pored proizvodnje struje.
Sumpor-dioksid, teški metali i druge materije ugrožavaju zdravlje stanovnika Zapadnog Balkana, ali putuju i mnogo dalje. Od 3.906 preuranjenih smrtnih slučajeva iz 2016. pripisanih uticaju termoelektrana u regionu, 2.013 je zabilježeno u Evropskoj uniji, 1.239 u samom regionu, a ostatak u drugim zemljama..
Učesnice i učesnici kampanje “Ujedinjeni Balkan za čist zrak” zalažu se da se sprovede što brže gašenje termoelektrana na ugalj i da se zagađenje porijeklom iz teške industrije hitno svede u propisane okvire. Tražimo i da građani dobiju mjesto za stolom kada se odlučuje o ekološkim i drugim dozvolama za proizvodna postrojenja.
Bez ikakvog uključivanja javnosti o raspodjeli našeg novca, države regiona su 2019. isplatile 72,7 miliona eura direktnih subvencija proizvođačima struje iz uglja i garantovale za zajmove vrijedne 2,15 milijardi eura.
Osim industrije, ugalj se troši i u domaćinstvima, pa čak i u toplanama. Prestankom upotrebe tog fosilnog goriva nestao bi glavni pojedinačni izvor zagađenja zraka na Zapadnom Balkanu. EU ga napušta i podstiče upotrebu čistih tehnologija u industriji da bi do 2050. dovela neto emisije ugljen-dioksida na nulu i tako doprinijela ublažavanju globalnog zagrijavanja. U sprovođenju tog zadatka, sve manje je tolerancije prema cjelokupnoj zagađujućoj industriji i ona neće moći da opstane.
Države regiona prihvatile su ove ciljeve kada su u novembru 2020. potpisale Sofijsku deklaraciju. Ona otvara put ka bespovratnim sredstvima i finansijskoj podršci iz Zelene agende za Zapadni Balkan. Termoelektrane na ugalj i prljava tehnologija ugrožavaju nam opstanak i s njima nećemo moći da učinimo zrak čistim niti da ostvarimo ugljeničnu neutralnost.
Umjesto u izgradnju i obnovu termoelektrana, novac iz budžeta može da se usmjeri u socijalne programe i prekvalifikaciju radnika te podizanje solarnih elektrana na mjestu ugljenokopa koje bi zamijenile elektroenergetske kapacitete što se gase. Neka transformacija industrije bude najzelenija na kontinentu.
Kampanja “Ujedinjeni Balkan za čist zrak” inicijalno je pokrenuta od strane Evropskog Fonda za Balkan u partnerstvu sa Pravo na grad iz Beograda (Srbija), Environmental and Territorial Management Institute iz Tirane (Albanija), Ekoforum iz Zenice i Centar za ekologiju i energiju iz Tuzle (Bosna i Hercegovina), Sbunker iz Prištine (Kosovo); Air Care iz Skoplja (Sjeverna Makedonija) i OZON iz Podgorice (Crna Gora). Zajedno stavljamo na raspolaganje sve materijale kampanje koja pripada svim stanovnicima Zapadnog Balkana, čije aktivno uključenje očekujemo.
Da zajedno ugasimo ugalj i upalimo sunce, priključite se solidarnoj borbi građana Zapadnog Balkana, budite dio kampanje “Ujedinjeni Balkan za čist zrak”.